In het vroege voorjaar van 2007 nam ik deel een excursie naar de twintigste-eeuwse kathedraal van Radio Kootwijk en werd de groep nadien op Kamp Koningsweg Noord ontvangen door een medewerker van de Dienst Landelijk Gebied. Hij vertelde dat Defensie het terrein het jaar ervoor had verlaten en dat de staat het terrein zou verkopen. Ik spitse m’n oren. Mijn eerste gedachte was: hier wil ik wonen.
Met de landschapsarchitect en Veluwe-liefhebber Harro de Jong besprak ik regelmatig onze irritatie over de versnippering van de Veluwe en de slechte verbinding van de stad Arnhem met zijn achterland. Wat was er in godsnaam met dat uitgestrekte gebied gebeurd waar je nog geen honderd jaar geleden tot aan Harderwijk eindeloos kon rondzwerven?

Bekijk hier een promotiefilmpje dat ik maakte voor de Gelderse Prijs voor Ruimtelijke Kwaliteit 2018
 

In datzelfde jaar was een ander voormalig Duits complex, de Kop van Deelen, aan een zorginstelling verkocht, die er een gesloten jeugdinrichting van maakte. Zoiets mocht met Kamp Koningsweg Noord niet gebeuren, vonden wij. Het terrein moest in de toekomst openbaar toegankelijk zijn, een verbinding van Arnhem en Veluwe – een gebied waarvan iedereen moest kunnen profiteren. We maakten een basaal plan waarbij reeds aanwezige kwaliteiten het uitgangspunt vormden; landschap en natuur, het wonderlijke Duitse erfgoed en de relatie tussen beeldende kunst en landschap zoals die met de Sonsbeek-tentoonstelling en het beeldenbos van Kröller-Müller Museum wordt gevierd.
 

gebouwen op Buitenplaats Koningsweg; een deel is tijdens WOII door de Luftwaffe gebouwd. 8 Gebouwen zijn Rijksmonument

Met dit plan vonden we dankzij projectontwikkelaar Frank Donders een investeerder die ons uitgangspunt zag zitten. Kondor Wessels Projecten deed aan de bieding voor het terrein mee, werd in 2011 de eigenaar en bedeelde mij de rol van cultureel huismeester toe om het terrein te programmeren. Vanaf 2011 onder de vlag van Stichting G.A.N.G. en sinds 2013 onder het vaandel van Verborgen Landschap is er veel gebeurd – hetgeen uiteindelijk leidde tot de titel Broedplaats van het Jaar.
In de oude legergebouwen wonen en werken kunstenaars. Zij zorgen onder de naam Code Rood samen met Verborgen Landschap voor een maandelijkse tentoonstelling, verspreid over verschillende gebouwen. Door de culturele programmering veranderde het militair terrein van sfeer en imago, waardoor diverse gebouwen een nieuwe functie en een nieuwe eigenaar kregen. De defensiegarage werd verkocht aan een ondernemersechtpaar uit Amsterdam dat er het succesvolle Garage Royal (bar-terras-pizza) van maakte. De voormalige kantine en filmzaal werden verworven door de Rotterdamse kunstenaar Florentijn Hofman en z’n gezin. De wonderlijke radartoren zal binnenkort onderkomen gaan bieden aan de coördinator van Archined, de internetgemeenschap van de Nederlandse architectuur. Stichting Verborgen Landschap onderhoudt sinds 2013 twee gastenverblijven in een oud legergebouw.
 

programmering gebouwen tijdens festival Verboden Landschap

Mijn gedachteflits uit 2007 resulteerde in de verbouwing van een schuurgebouw tot een bescheiden woonhuis, waar ik eenieder ontvang die met investeringen, ideeën of zijn aanwezigheid bijdraagt aan de culturele enclave Buitenplaats Koningsweg. Als het nieuwe bestemmingsplan medio 2017 een feit is, zullen de hekken rondom het terrein verdwijnen. De versnippering van de zuidelijke Veluwe is daarmee nog niet ongedaan gemaakt. Maar zo wordt wel een eerste en hopelijk voor anderen inspirerende stap gezet.
Een landschap ontwikkelt zich zo langzaam dat het nauwelijks waarneembaar is. Het landschap heeft de tijd en als wij met geduld blijven werken en inspireren moet het mogelijk zijn om ooit weer onbekommerd over de Veluwe te kunnen zwerven.
Wie straks ongehinderd ons terrein afwandelt stuit na een kwartier op de hekken van Nationaal Park De Hoge Veluwe en Vliegbasis Deelen. Tussen die hekken en Buitenplaats Koningsweg liggen openbaar toegankelijke bijzondere restanten van Fliegerhorst Deelen; een vijftal als boerderij vermomde vliegtuighangars, stukken van de Rollbahn, bluswaterkelders, loopgraven en de fundamenten van nog veel meer hangars. Het zijn onbekende en vergeten monumenten van een voorbije tijd in een onbekend maar toegankelijk landschap met bossen, begroeide stuifduinen en akkers, vol historische sporen; een fascinerend en geheimzinnig verborgen landschap.